آبسه دندان، حفره یا بافتی پر از چرک است که در اطراف ریشه دندان عفونی ایجاد می گردد و می‌تواند همه گروه‌های سنی (از پیر تا جوان) را درگیر کند. این مشکل، به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد می‌گردد، چنانچه به موقع درمان شود مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی در غیر این صورت، می‌تواند از فک به گردن، سر یا سایر اعضای بدن گسترش یابد. آبسه دندان، به‌خودی‌خود بهبود نمی یابد و برای درمان آبسه لثه بایستی به متخصص درمان ریشه یا دندان پزشک مراجعه نمود.
علائم آبسه دندان
به هنگام آبسه دندان (گاهی، اما نه همیشه) ناحیه اطراف دندان، درد می‌کند. در این صورت، اغلب یک درد بسیار شدید در نزدیکی دندان پوسیده حس می‌گردد (به‌خصوص هنگامی که به دندان خود فشار وارد می‌کنید) که همچنین این درد امکان دارد به فک یا سایر بخش های صورت شما (در سمتی که آسیب‌دیده است) گسترش یابد.
همینطور امکان دارد متوجه علائم زیر شوید:
- احساس درد هنگام جویدن غذا یا گاز زدن
- تورم
- درد شدید گوش، فک یا گردن
- قرمزی لثه
- بوی بد دهان
- احساس مزه بد در دهان
- التهاب لثه
- تب
- حساسیت به دمای گرم یا سرد
- تورم غدد لنفاوی
- مشکل در تنفس یا بلع
معمولا آبسه سبب ایجاد برآمدگی‌های جوش مانند روی لثه شما می‌شود، که چنانچه آن را فشار دهید و مایعی از آن به بیرون تراوش کند، حتما دندانتان آبسه شده است و آن مایع چرک می باشد.
دلایل ایجاد انواع آبسه دندان
آبسه دندان به چند دسته کلی تقسیم می‌گردد:
آبسه دندان عصب‌کشی شده
بعد از عصب‌کشی دندان امکان دارد به سبب نفوذ متریال باقیمانده از عصب به نوک ریشه دندان و داخل بافت دندان و وجود ضایعه و عفونت در استخوان و لثه اطراف دندان عصب‌کشی شده، شاهد تورم و آبسه باشید. در این شرایط نیز بهتر است، سریعا به دندانپزشک خود مراجعه نمایید.
آبسه پریودنتال
آبسه پریودنتال که همچنین تحت عنوان آبسه پاریتال یا آبسه جانبی نیز شناخته می‌شود.
بر استخوان کنار دندان شما تأثیر می‌گذارد. این ضایعه، یک وضعیت اورژانس دندانی شایع و دردناک می باشد که در نهایت تجمع باکتری یا گیر افتادن جسم خارجی در کیسه‌های پریودنتال ایجاد می‌گردد. این مشکل اکثر افراد دچار بیماری پریودنتال فعال را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نیاز به مدیریت سریع و طولانی مدت دارد.
آبسه دندان عقل
دندان‌های عقل، آخرین مجموعه از دندان‌های آسیاب پشتی می باشد که در بسیاری از موارد نه تنها هیچ عملکرد موثری نداشته بلکه سبب بروز مشکلات سلامت دندان و دهان می‌گردند. نخ دندان کشیدن و مسواک زدن این دندان‌ها به علت موقعیت آن‌ها در پشت دهان نیز معمولا دشوار است. ازاین‌رو، دندان‌های عقل، هم به سبب نهفتگی‌شان و هم سلامت ضعیف دهان، گاهی می‌توانند باعت به بروز عفونت شوند که با بدتر شدن این امر، امکان دارد شاهد آبسه دندان باشید.
آبسه پری آپیکال
این آبسه در انتهای ریشه دندان شما شکل می‌گیرد. به طوری که اغلب، چرک ناشی از عفونت دندان از نوک ریشه و از طریق استخوان به داخل لثه پخش می‌گردد، به این ترتیب لثه‌ها در نزدیکی ریشه دندان متورم می‌گردند. تورم ناشی از چرک، معمولا دلیل درد شدید دائمی می باشد که موقع جویدن بدتر می‌شود.
آبسه ژنژیوال
آبسه ژنژیوال یا لثه، یکی دیگر از انواع آبسه دندان می باشد که بین لثه و دندان ایجاد می‌گردد. این امر به علت عفونت باکتریایی که در نهایت مسواک زدن نادرست، گیر کردن غذا در خط لثه، پوسیدگی دندانی، شکستگی دندان و یا زمانی که خونریزی در خط لثه اتفاق می‌افتد، ایجاد می‌گردد. آسیب تروماتیک یا وارد آمدن نیروی بیش از حد روی دندان در اثر ارتودنسی نیز می‌تواند سبب بروز این نوع آبسه گردد.
دندان از بیرون دارای ساختار محکم و سفت می باشد، ولی داخلی‌ترین قسمت آن (پالپ دندان)، از اعصاب، بافت همبند و عروق خونی تشکیل شده است که گاهی اوقات و در اثر عوامل گوناگونی می‌تواند عفونی گردد. به صورت کلی آبسه دندان، معمولا ناشی از موارد زیر می باشد:
- بیماری لثه که به‌عنوان بیماری پریودنتال نیز شناخته می‌گردد
- آسیب و صدمه به دندان و ترک‌خوردگی آن
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و کوتاهی در نخ کشیدن، مسواک زدن یا استفاده منظم از فلوراید
- داشتن رژیم‌های غذایی سرشار از قند
- پوسیدگی دندان یا ایجاد حفره عمیق در دندان
- مصرف برخی داروها و بیماری‌ها (از جمله سرطان و دیابت)
لازم به ذکر می باشد که چنانچه این عفونت درمان نگردد، می‌تواند به پالپ دندانی آسیب جدی رسانده و باعث ایجاد آبسه گردد.
انواع آبسه دندان
- عفونت دندان: بیشترین علت آبسه دندان عفونت است. این عفونت ممکن است از تجمع باکتری‌ها در دهان و گلو، یا از ترک خوردگی یا تخریب دندان ناشی شود.
- آبسه لثه: آبسه لثه ممکن است ناشی از عفونت، التهاب، ترک خوردگی لثه، یا حتی از ترکیبی از این عوامل باشد.
- آبسه‌های توده‌ای: در برخی مواقع، آبسه‌های توده‌ای می‌توانند در دهان به وجود آیند. این می‌تواند به دلیل توده‌هایی مانند کیست‌ها، تومورها یا زخم‌های بیشتر ناشی از عفونت یا ترشحات غیر طبیعی باشد.
- آبسه عفونی: آبسه‌هایی که ناشی از عفونت‌های دندانی و لثه‌ای هستند، ممکن است باشد. این عفونت‌ها معمولاً به عنوان پوسیدگی دندان‌ها، پریودنتیت (التهاب لثه)، یا عفونت‌های جذبی گفته می‌شوند.
درمان فوری آبسه دندان با جراحی
امکان دارد این شیوه توسط متخصص، برای تخلیه آبسه پریودنتال اتخاذ گردد.
دقت کنید که چنانچه آبسه پاره شود، درد شما کم می شود، ولی همچنان لازم است که تحت‌نظر و درمان یک دندانپزشک یا متخصص ریشه دندان قرار بگیرید.
درمان خانگی آبسه دندان
برای کاهش علائم و شدت آبسه، می‌توانید راهکارهای زیر را در نظر بگیرید.
دهان‌شویه با جوش شیرین
بسیاری از باکتری‌ها در شرایط اسیدی دهان رشد می‌کنند. این در حالی است که جوش شیرین PH دهان شما را افزایش می‌دهد. ازاین‌رو، با قلیایی شدن محیط، باکتری‌ها نمی‌توانند به آسانی تکثیر شوند. اساسا، بسیاری از مشکلات دندان و دهان نیز ناشی از عدم تعادل اسید می باشد که جوش شیرین سطح اسیدیته دهان را متعادل می‌کند.
جوش شیرین به حذف باکتری‌های دهانی و پلاک ها کمک می‌نماید. بیوفیلم‌هایی مانند پلاک، کلنی‌هایی از باکتری‌ها هستند که به سطح لثه ها و دندان‌ها می‌چسبند و سبب بروز مشکلات دهانی می‌گردند. دانه‌های جوش شیرین می‌توانند عملکرد این بیوفیلم‌ها را مختل نمایند و باکتری‌های روی دندان‌ها و آسیب‌های ناشی از آن‌ها را کاهش دهند.
برای این منظور دو بار در روز، هر بار به مدت ۵ دقیقه دهان خود را با مخلوط جوش شیرین و آب شستشو دهید. همینطور می‌توانید با استفاده از جوش شیرین و آب خمیر درست کنید و مستقیماً روی لثه‌های خود قرار دهید.
دهان‌شویه با آب‌نمک
دهان‌شویه با آب‌نمک، راه حلی آسان و مقرون به صرفه و همینطور راه خوبی برای تسکین موقت آبسه شما می باشد. این شیوه از طریق فرایند اسمز به بهبود آبسه کمک می‌کند. به طوری که کلرید سدیم یا نمک در تماس با مایع باکتریابی، سلول‌ها و … موجود در آن‌ها را از بدن خارج و به پاک‌سازی ناحیه کمک می‌نماید.
کمپرس سرد با یخ
عفونتی مانند آبسه، سبب بروز تورم در محل می‌گردد. ازاین‌رو، قراردادن یخ در این ناحیه، رگ‌های خونی را منقبض می‌نماید و سبب کاهش تورم و درد می‌گردد. هرچند این کار سبب بهبود آبسه نمی‌گردد، ولی علائم آن را کاهش می‌دهد. برای این شیوه، چند بار در روز، یک کیسه یخ یا مشابه آن را به مدت 15 دقیقه روی ناحیه آبسه قرار دهید.
تعریف خطرات آبسه دندان
چنانچه آبسه دندان خود را درمان نکنید، امکان دارد سبب بروز عوارض جدی گردد که در ادامه به رایج‌ترین آن‌ها اشاره شده است:
- آنژین لودویگ (هنگامی رخ می‌دهد که سلولیت به بافت‌های زیر زبان، فک پایین و زیر چانه گسترش یابد)
- آبسه مغزی و یا مرگ بافت اطراف آبسه یا قانقاریا
- ازدست‌دادن دندان
- عفونت سینوسی
- سپسیس (باکتری ناشی از آبسه دندان در صورت عدم درمان می‌تواند به جریان خون شما سرایت کرده و سبب سپسیس یا سپتی سمی یا به اصطلاح گند خونی گردد که یک عفونت تهدید کننده زندگی است)
- استئومیلیت (عفونت استخوان زیرین)
- سلولیت (عفونت پوست و بافت‌های زیرجلدی)
مدت زمان درمان آبسه دندان
مدت زمان درمان برای آبسه در دهان به تشخیص فردی دندانپزشک بستگی دارد: یک آبسه سطحی معمولا پس از یک عمل کوتاه و چند روز رسیدگی مداوم، بهود می یابد؛ برای عفونت های دندانی شدیدتر و آبسه های بزرگتر که در اعماق بافت ایجاد می گردد، درمان با جراحی، تخلیه زخم و …زمان طولانی تری را بایستی سپری نمود.
