در این مقاله از سایت لابراتوار دندانسازی اسپید، با 8 راه حل و نکته مهم که در پیشگیری از پوسیدگی دندان موثر هستند آشنا خواهیم کرد. امیدواریم که افراد بیشتری در جامعه با رعایت این نکات پیشگیرانه، نیازی به مراجعه به مراکز دندانپزشکی جهت انجام پروسه‌های درمانی نداشته باشند.
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان به از بین بردن ساختار دندان اشاره دارد و می‌تواند هم روی عاج دندان (دنتین) و هم روی مینای دندان (پوشش خارجی، سفید و سفت دندان) تاثیر بگذارد. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که بقایای غذاهای حاوی کربوهیدرات (قند و نشاسته) مثل نان، غلات، نوشابه، میوه‌ها، کیک یا آب نبات و … بر روی دندان‌ها باقی بماند.
باکتری هایی که در دهان زندگی می‌کنند، این غذاها را هضم کرده و آن ها را به اسید تبدیل می‌کنند. باکتری‌ها، اسید تولید شده، بقایای مواد غذایی و بزاق با هم ترکیب می‌شوند و پلاک دندان را ایجاد می‌کنند که به دندان می‌چسبد. اسیدهای موجود در پلاک دندانی، سبب تخریب سطح مینای دندان شده و در دندان سوراخ‌هایی ایجاد می‌کنند که به آنها پوسیدگی گفته می‌شود.
پوسیدگی دندان از شایع‌ترین مشکلات مربوط به دندان و دهان بوده که سالانه تعداد زیادی از مردم جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اکثر مراجعه افراد به مراکز دندانپزشکی مربوط به این مشکل می باشد. هرچند که پوسیدگی می‌تواند توسط دندانپزشک (متخصص زیبایی و ترمیمی دندان) با پروسه‌هایی مثل پر کردن دندان، روکش دندان و … برطرف شود ولی اصلی ترین شیوه مقابله با آن قطعا پیشگیری است.
8 روش پیشگیری از پوسیدگی دندان
1- مسواک زدن
یکی از اصلی ترین اصول پیشگیری از پوسیدگی دندان، مسواک زدن می باشد. توصیه می‌گردد که در شبانه روز دو بار مسواک زده شود. مسواک نرم، می‌تواند نه تنها بهتر دندان‌ها را تمیز کند که مانع از سایش دندان‌ها هم بشود. فقط مسواک زدن کافی نیست، روش صحیح مسواک زدن هم اهمیت بسیاری دارد و بهتر است بدون هیچ فشار یا نیروی خاصی دندان‌ها را مسواک زد. چون اور براشینگ یا زیاد مسواک زدن خود می‌تواند سبب تحلیل مینای دندان شده و با باز شدن عاج دندان به محیط دهان، احتمال ایجاد پوسیدگی را زیاد کند.
نحوه درست مسواک زدن
- انتخاب مسواک مناسب: مطمئن شوید که از یک مسواک با سر نرم و مناسب برای دهان‌تان استفاده می‌کنید. سر مسواک باید به راحتی به سختی دسترسی به هر نقطه‌ای از دهان را فراهم کند.
- استفاده از خمیر دندان مناسب: انتخاب خمیر دندان با فلوراید و دیگر مواد مفید برای حفظ سلامت دهان اهمیت دارد. مقدار مناسبی از خمیر را بر روی سر مسواک قرار دهید.
- شروع از یک نقطه: معمولاً از یک طرف دهان شروع به مسواک زدن کنید. مثلاً از دندان‌های بالای سمت راست یا چپ.
- حرکات گردان: مسواک را با حرکات گردان دراز کنید، از دندان‌ها به سمت لثه. این کار به پاک کردن رسوبات غذایی و جلوگیری از تشکیل پلاک کمک می‌کند.
- مسواک‌زدن دندان‌ها از هر دو سمت: حتماً دندان‌ها را از دو سمت (از سمت دهان و از سمت لثه) مسواک بزنید تا بهترین نتایج را بدست آورید.
- مسواک زدن به مدت کافی: حداقل زمان توصیه شده برای مسواک زدن دو دقیقه است. این مدت زمان به اندازه کافی است تا تمام نواحی دهان را پاک کنید.
- مسواک زدن روزانه: حتماً دو بار در روز، یعنی صبح و شب، به درستی مسواک بزنید.
- استفاده از نخ دندانی: برای حفظ بهداشت دهان، استفاده از نخ دندان نیز مهم است.
2- مراجعه منظم به دندانپزشک
بدون شک و بدون اغراق، بهترین شخصی که می‌تواند به شما در حفظ سلامت دندان و دهان و پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک کند، یک دندانپزشک است. مراجعه منظم و دست کم 2 جلسه در طول سال به یک دندانپزشک می‌تواند نه تنها متضمن سلامت دندان و دهان شما باشد که به شما در پیشگیری از پوسیدگی دندان و سایر مشکلات دندانی نیز کمک کند.جرم گیری دندان، چکاپ منظم، فلوراید درمانی و سایر روش‌های دیگر طی این جلسات، می‌تواند تا سالیان سال بهترین عملکرد را برای دندان و دهان شما فراهم کند.
3- استفاده از دهانشویه‌های آنتی باکتریال
پوسیدگی دندان همیشه به دلیل بهداشت ضعیف دهان و دندان نیست. گاهی اوقات امکان دارد بعضی مشکلات، بیماری‌ها یا اختلالات خاص، دندان‌های ما را در معرض سایش قرار دهند. برای مثال امکان دارد افزایش تعداد باکتری‌های مضر داخل دهان و یا بیماری‌هایی که منشاء آنها باکتری‌ها هستند سبب پوسیدگی شوند. در این خصوص، لازم است که با پزشک خود صحبت کنید و در کنار آن از دهانشویه‌های حاوی مواد آنتی باکتریال نیز استفاده کنید.
4- کاهش مصرف مواد شیرین و خوردن فیبر بیشتر
رژیم غذایی کم قند و سرشار از فیبر، برای سلامت دندان و دهان کودکان خیلی مفید می باشد. طبق اعلام انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) میوه‌ها و سبزیجاتِ غنی از فیبر، به تمیز نگه داشتن دندان و لثه کمک زیادی می‌کنند.
پس همانطور که پیشتر خواندید، در رژیم غذایی خود و کودکان تغییراتی ایجاد کنید. به عنوان مثال شیر، پنیر، ماست ساده و سایر محصولات لبنی علاوه بر اینکه منابعی غنی از کلسیم و فسفر هستند، سبب افزایش ترشح بزاق هم می‌گردند که این امر سبب کاهش تجمع پلاک دندان و در نتیجه پیشگیری از پوسیدگی دندان می‌گردد پس میزان مصرف این محصولات را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
کاهش مصرف مواد شیرین
- کاهش خطر تسویه اسیدی: مصرف بیش از حد مواد شیرین، به خصوص قند، می‌تواند باعث افزایش تولید اسیدهای حمضی در دهان شود. این اسیدها می‌توانند باعث خوردگی دندان‌ها و تشکیل لکه‌های دندانی شوند.
- کاهش رشد باکتری‌های تخریب‌کننده: باکتری‌های حاضر در دهان می‌توانند قند را به اسید تبدیل کرده و این اسیدها موجب تشکیل پلاک و کاهش سلامت دندان شوند.
افزایش مصرف فیبر
- تحریک چوب دندانی: مواد خوراکی فیبردار مثل سبزیجات و میوه‌ها به عنوان یک چوب دندانی عمل می‌کنند. خوردن آنها می‌تواند به تحریک چربی دندان و تقویت لثه کمک کند.
- کاهش خطر تجمع پلاک: فیبرهای غذایی مانند سیب، هویج، و سبزیجات خوراکی با فیبر، به خوبی می‌توانند از تجمع پلاک بر روی دندان‌ها جلوگیری کنند.
- افزایش تولید مایعات دهانی: مصرف فیبر بالا ممکن است باعث افزایش تولید مایعات دهانی شود که در خنثی کردن اسیدها و پاکسازی دهان از باکتری‌ها کمک کند.
5- مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید
دندان‌های خود را بعد از هر وعده غذایی با خمیر دندان‌های حاوی فلوراید مسواک بزنید. در حالت ایده آل، بهتر می باشد مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید را به فاصله مشخصی بعد از هر وعده غذایی و حداقل دو بار در روز انجام شود. فلوراید موجود در خمیر دندان‌ها به تقویت مینای دندان کمک می‌کند و به نوعی سبب پیشگیری از پوسیدگی دندان می‌گردد.
6- نوشیدن آب
امروزه بیشتر شهرها مخصوصا در کشورهای غربی به منابع آب شرب عمومی خود فلوراید اضافه می‌کنند. این امر، یک درمان مناسب برای جلوگیری از پوسیدگی دندان می باشد. آب لوله‌کشی حاوی فلوراید نه تنها به بازسازی دندان‌ها کمک بسیاری می‌کند، بلکه به طور کلی نوشیدن آب سبب تولید بزاق بیشتر برای مهار باکتری‌های مضر می‌گردد.
نوشیدن آب و تاثیر آن بر پوسیدگی دندان
شستشوی مواد غذایی
- آب بعد از هر وعده غذایی به عنوان یک مایع شستشوکننده عمل می‌کند. این می‌تواند به پاکسازی مواد غذایی مانده در دهان کمک کند و از تشکیل پلاک و لکه‌های دندانی جلوگیری کند.
تعادل pH دهان
- آب با خنثی کردن اسیدها در دهان، می‌تواند به تعادل pH دهان کمک کند. این موضوع مهم است زیرا اسیدها می‌توانند از خوردگی دندان‌ها و تخریب لایه انامل دندانی (اَنامل) منجر شوند.
ترتیب تولید مایعات دهانی
- آب با تحریک تولید مایعات دهانی می‌تواند در حفظ رطوبت دهان کمک کند. مایعات دهانی مهم برای جلوگیری از یبوست دهانی و خشکی دهان هستند و به خنثی کردن اسیدها کمک می‌کنند.
پیشگیری از خشکی دهان
- خشکی دهان یکی از عوامل مهم در افزایش خطر ایجاد مشکلات دندانی، مانند تسویه اسیدها و تشکیل پلاک، است. خوردن آب می‌تواند از حداقل خشکی دهان جلوگیری کرده و سلامت دهان را حفظ کند.
تسهیل در فرآیند قرار گرفتن مواد معدنی در دندان‌ها
- آب معدنی حاوی مقدار کمی از مواد معدنی مانند فلوراید است. خوردن آب معدنی می‌تواند به قوی‌تر شدن انامل دندانی (اَنامل) و جلوگیری از خوردگی دندان‌ها کمک کند.
توصیه می‌شود که آب را به عنوان نوشیدنی اصلی و مقداری از اطعمه‌های روزانه خود انتخاب کنید. این کار به حفظ سلامت دهان و جلوگیری از مشکلات دندانی کمک می‌کند. همچنین، نوشیدن آب در جایگاهی مهم در حفظ سلامت کلی بدن نیز دارد
7- کشیدن نخ دندان
برای سلامتی دندان و دهان و پیشگیری از پوسیدگی دندان تنها مسواک زدن با خمیر دندان کافی نیست. ثابت شده که مسواک زدن تنها 60 تا 70 درصد سطح دندان‌ها و اطراف آنها را تمیز می‌کند و 30 تا 40 درصد دیگر نیز تنها با کشیدن نخ دندان تمیز می‌گردد. تمیز کردن این 30 تا 40 درصد خیلی مهم است. چون این قسمت ها اغلب بین دندان‌ها قرار دارند که دسترسی مسواک به آن غیرممکن می باشد. علاوه بر این، بیشترین میزان پوسیدگی دندان از این قسمت ها آغاز شده و گسترش می‌یابد.
نحوه درست نخ دندان کشیدن برای جلو گیری از پوسیدگی دندان
انتخاب نخ مناسب
- انتخاب نخ دندان مناسب بسیار اهمیت دارد. نخ دندان‌ها ممکن است با طول، ضخامت، و نرمی متفاوتی آمده باشند. نخی با طول حداقل ۴۵ سانتیمتر مناسب است.
استفاده از مقدار مناسب نخ
- برای هر بار استفاده، از مقداری نخ با طول حداقل ۳۰ سانتیمتر (حداقل دو دهان) استفاده کنید تا بتوانید به خوبی بین دندان‌ها جلوگیری از تجمع پلاک کنید.
تکنیک درست نخ کشیدن
- نخ را با مراعاتی درست بین دندان‌ها حرکت دهید. به هر دندان به طور جداگانه توجه کنید و نخ را به آرامی به سمت لثه حرکت دهید.
- نخ را به شکل C کج کرده و آن را به آرامی در بین دندان و به سمت لثه حرکت دهید.
آرام و بدون فشار
- هنگامی که نخ را بین دندان‌ها حرکت می‌دهید، از فشار زیاد خودداری کنید تا از آسیب به لثه‌ها جلوگیری شود.
استفاده روزانه
- نخ کشیدن باید به طور روزانه و در هر دو طرف دندان‌ها انجام شود. این کار به پاکسازی کامل دندان‌ها و لثه‌ها کمک می‌کند.
توجه به نقاط دشوار
- به نقاط دشواری که ممکن است با نخ دسترسی دشواری داشته باشید، مثل دندان‌های پشتی، با دقت بیشتری نخ بکشید.
پس از مسواک زدن
- نخ کشیدن را پس از مسواک زدن انجام دهید. این ترتیب بهترین نتایج را برای حفظ بهداشت دهان به دنبال دارد. استفاده منظم از نخ دندان به پیشگیری از تجمع پلاک، کاهش خطر بیماری‌های لثه، و حفظ سلامت دهان کمک می‌کند.
8- آموزش اصول بهداشت دندان و دهان به کودکان
با توجه به این که پوسیدگی دندان در کودکان، بسیار رایج است و همچنین بچه‌ها ذهن پویایی دارند و درباره همه چیز کنجکاو هستند. والدین می‌توانند از این ویژگی کودکان استفاده کنند و با جذاب نشان دادن مفاهیم بهداشت دندان و دهان برای پیشگیری از پوسیدگی دندان به آن ها آموزش دهند.
هرچقدر دانش و اطلاعات کودکان درباره دندان‌ها، لثه و سایر بافت‌های داخل دهان بیشتر باشد، احتمالا بیشتر به حفظ سلامتی و بهداشت دندان و دهان ترغیب می‌شوند. برای کودکان فیلم‌ها، کلیپ‌ها، کتاب‌های تصویری و … که در ارتباط با بهداشت دندان و دهان هستند را فراهم کنید و به سوالاتشان در این خصوص با حوصله پاسخ دهید. در نهایت به کودکان خود بگویید و به آن ها نشان دهید که چرا دندان‌ها مهم هستند و به آن ها درک بهتری از اهمیت مراقبت از دهان را آموزش دهید.
