مطالعه جهانی در رابطه با بیماری های مربوط به بهداشت دهان و دندان در سال 2017 تخمین زد که بیماری های دهان نزدیک به 3.5 میلیارد نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد که پوسیدگی دندان های دائمی شایع ترین بیماری در میان آن ها است. در سطح جهانی تخمین زده می شود که 2.3 میلیارد نفر از پوسیدگی دندان های دائمی و بیش از 530 میلیون کودک از پوسیدگی دندان های شیری رنج می برند.
در اکثر کشورهای کم درآمد و متوسط، با افزایش شهرنشینی و تغییر شرایط زندگی، شیوع بیماری های دهان و دندان همچنان رو به افزایش است. این در درجه اول به دلیل استفاده ناکافی از فلوراید (در تامین آب و محصولات بهداشت دهان و دندان مانند خمیر دندان) و دسترسی ضعیف به خدمات بهداشت دهان و دندان در جامعه است. بازاریابی مواد غذایی و نوشیدنی های سرشار از شکر و همچنین تنباکو و الکل منجر به مصرف رو به رشد محصولاتی شده است که به شرایط بهداشت دهان و دندان و سایر بیماری های غیرواگیر کمک می کنند.
بهداشت دهان و دندان
بیماری های دهان و دندان به طور نامتناسبی بر اعضای فقیر و محروم جامعه تأثیر می گذارد. ارتباط بسیار قوی و ثابتی بین وضعیت اجتماعی-اقتصادی (درآمد، شغل و سطح تحصیلات) و شیوع و شدت بیماری های دهان و دندان وجود دارد. این ارتباط از سنین اولیه کودکی تا سنین بالاتر و در بین جمعیت های بالا، متوسط و پایین وجود دارد.
راه های جلوگیری از بیماری های دهان و دندان
برای بیماری های دهان و و دندان می توان از طریق مداخلات بهداشت عمومی و با پرداختن به عوامل رایج خطر این بیماری ها، آن ها را کاهش داد.
1_ رژیم غذایی مناسب
ترویج یک رژیم غذایی متعادل که مصرف قند در آن محدود بوده و همچنین سرشار از میوه و سبزیجات باشد، بسیار موثر است. ترجیح دادن آب به عنوان نوشیدنی اصلی یکی از مبناهای اصلی رژیم غذایی مناسب می باشد بنابراین توصیه می شود مصرف انواع نوشابه ها و نوشیدنی های الکلی را به حداقل برسانید.
2_ مصرف فلوراید
فلوراید عامل اصلی جلوگیری از پوسیدگی دندان ها می باشد. با استفاده از خمیر دندان های حاوی فلوراید می توان تا حد زیادی از پوسیدگی دندان ها جلوگیری کرد.
بررسی های اخیرا نشان داد که مسواک زدن و نخ دندان کشیدن در صورت عدم استفاده از فلوراید، مانع از ایجاد حفره در دندان های فرد نمی شود. بنابراین در کنار درست مسواک زدن و درست نخ دندان کشیدن باید مصرف فلوراید کافی داشته باشید.
هشت روش پیشگیری از پوسیدن دندان که باید بدانید!
3_ بهداشت دهان و دندان
استفاده از نخ دندان و مسواک زدن دندان ها از جمله اقداماتی است که به سلامت دهان و دندان خیلی کمک می کند که باید به صورت روزانه و منظم به آن بپردازید.
همچنین برخی از مطالعات نشان می دهد که برخی از دهانشویه ها می توانند برای سلامت دهان مفید باشد. توجه داشته باشید دهانشویه نمی تواند جایگزین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن شود، اما می تواند مکمل این روش ها باشد.
رعایت بهداشت دهان و دندان از اهمیت بسیاری برخوردار است و به پیشگیری از بسیاری از بیماری‌های دهان و دندان کمک می‌کند. در زیر به برخی از راه‌های اصلی رعایت بهداشت دهان و دندان اشاره می‌کنم:
مسواک زدن منظم:
- دو بار در روز: حداقل دو بار در روز مسواک بزنید، یک بار در صبح و یک بار قبل از خواب.
- استفاده از خمیردندان فلورایددار: فلوراید به تقویت مینای دندان و پیشگیری از پوسیدگی کمک می‌کند.
- تکنیک صحیح مسواک زدن: از حرکات دایره‌ای کوچک و ملایم استفاده کنید و همه سطوح دندان‌ها و زبان را مسواک بزنید.
استفاده از نخ دندان:
- روزانه یک بار: استفاده از نخ دندان به تمیز کردن فضای بین دندان‌ها و جلوگیری از تشکیل پلاک کمک می‌کند.
دهانشویه:
- استفاده از دهانشویه فلورایددار: دهانشویه می‌تواند به حذف باکتری‌ها و تقویت مینای دندان کمک کند.
- اجتناب از دهانشویههای حاوی الکل: این نوع دهانشویهها ممکن است دهان را خشک کنند و به مشکلات دیگر منجر شوند.
استفاده بیش از حد از دهانشویه باعث بروز چه مشکلاتی می شود؟
باید توجه داشته باشید که از دهانشویه به صورت معتدل و اصولی استفاده کنید، استفاده بیش از حد از دهانشویه می‌تواند عوارض و مضراتی داشته باشد. در زیر به برخی از این مضرات اشاره می‌کنم:
خشکی دهان:
بسیاری از دهانشویهها، به ویژه آن‌هایی که حاوی الکل هستند، می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. خشکی دهان باعث کاهش تولید بزاق می‌شود که نقش مهمی در محافظت از دهان در برابر باکتری‌ها و پوسیدگی دارد.
تحریک و التهاب مخاط دهان:
استفاده مکرر و بیش از حد از دهانشویهها می‌تواند به تحریک و التهاب مخاط دهان منجر شود. این امر ممکن است باعث ایجاد زخم‌ها و ناراحتی‌های دهانی شود.
تغییر رنگ دندان‌ها:
برخی از دهانشویهها، به ویژه آن‌هایی که حاوی کلرهگزیدین هستند، می‌توانند با استفاده طولانی مدت باعث تغییر رنگ دندان‌ها شوند.
اختلال در تعادل باکتری‌های دهانی:
دهانشویههای ضدعفونی‌کننده می‌توانند نه تنها باکتری‌های مضر، بلکه باکتری‌های مفید دهان را نیز از بین ببرند. این امر می‌تواند تعادل باکتری‌های دهانی را مختل کند و به مشکلاتی مانند رشد قارچ‌ها یا بوی بد دهان منجر شود.
حساسیت‌های دندانی:
استفاده مداوم از دهانشویههای قوی می‌تواند باعث افزایش حساسیت دندان‌ها شود. این امر به ویژه در مورد دهانشویههای حاوی مواد شیمیایی قوی صدق می‌کند.
احساس سوزش:
دهانشویههای حاوی الکل می‌توانند احساس سوزش در دهان ایجاد کنند که ممکن است برای برخی افراد ناراحت‌کننده باشد.
کاهش حس چشایی:
استفاده مکرر از دهانشویهها ممکن است به کاهش موقت یا طولانی مدت حس چشایی منجر شود.
عوارض جانبی خاص دهانشویههای فلورایددار:
استفاده بیش از حد از دهانشویههای حاوی فلوراید ممکن است باعث مصرف بیش از حد فلوراید و بروز مشکلاتی مانند فلوروزیس دندان (تغییر رنگ و ضعف مینای دندان) شود.
توصیه‌ها برای استفاده از دهانشویه
- استفاده متعادل: از دهانشویهها به عنوان مکمل بهداشت دهان و دندان استفاده کنید، نه جایگزین مسواک و نخ دندان.
- انتخاب دهانشویه مناسب: دهانشویه‌ای را انتخاب کنید که بدون الکل و با ترکیبات ملایم‌تر باشد، مگر اینکه دندانپزشک مورد خاصی را توصیه کرده باشد.
- مشورت با دندانپزشک: قبل از شروع استفاده منظم از دهانشویه، با دندانپزشک خود مشورت کنید تا مناسب‌ترین نوع و روش استفاده را به شما توصیه کند.
با رعایت این نکات، می‌توانید از مزایای دهانشویهها بهره‌مند شوید و در عین حال از عوارض ناشی از استفاده بیش از حد آن‌ها جلوگیری کنید.
روش درست استفاده از دهانشویه
مصرف دهانشویه به صورت صحیح و به اندازه، می‌تواند به حفظ بهداشت دهان و دندان کمک کند. در زیر روش و مقدار مصرف دهانشویه به صورت معمول آورده شده است:
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن:
- پیش از استفاده از دهانشویه، دندان‌هایتان را به خوبی مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید تا پلاک و باقی‌مانده‌های غذایی از بین بروند.
- مقدار دهانشویه:
- معمولاً دهانشویهها دارای پیمانه‌ای روی درب خود هستند. به طور معمول، حدود ۱۰ تا ۲۰ میلی‌لیتر (تقریباً ۲ تا ۴ قاشق چای‌خوری) دهانشویه کافی است.
- شستشو:
- دهانشویه را در دهان خود بریزید و به مدت ۳۰ ثانیه تا یک دقیقه آن را در دهان بچرخانید. مطمئن شوید که دهانشویه به تمام نواحی دهان و دندان‌ها رسیده است.
- تف کردن:
- بعد از شستشو، دهانشویه را تف کنید. دهانشویه را قورت ندهید، زیرا بسیاری از آن‌ها حاوی مواد شیمیایی هستند که نباید بلعیده شوند.
- پرهیز از خوردن و آشامیدن:
- حداقل ۳۰ دقیقه پس از استفاده از دهانشویه، از خوردن و آشامیدن خودداری کنید تا اثرات مفید دهانشویه کاهش نیابد.
تغذیه سالم:
- پرهیز از مصرف زیاد قند و شکر: مصرف بیش از حد قند می‌تواند باعث پوسیدگی دندان شود.
- مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم: کلسیم به تقویت دندان‌ها کمک می‌کند.
- نوشیدن آب زیاد: آب به شستن ذرات غذا و باکتری‌ها از دهان کمک می‌کند.
ترک عادت‌های مضر:
- اجتناب از استعمال دخانیات: دخانیات می‌تواند به لکه‌دار شدن دندان‌ها، بوی بد دهان و بیماری‌های لثه منجر شود.
- کاهش مصرف مشروبات الکلی: الکل می‌تواند دهان را خشک کند و به پوسیدگی دندان‌ها کمک کند.
معاینه منظم دندانپزشکی:
- حداقل دو بار در سال: به دندانپزشک مراجعه کنید تا مشکلات احتمالی در مراحل اولیه شناسایی و درمان شوند.
- تمیز کردن حرفه‌ای: دندانپزشک می‌تواند پلاک و جرم‌های دندان‌ها را به طور کامل پاک کند.
استفاده از محافظ دندان در ورزش:
- محافظ دندان: در ورزش‌های تماس مستقیم یا پرخطر از محافظ دندان یا گارد ورزشی استفاده کنید تا از آسیب به دندان‌ها جلوگیری شود.
اجتناب از عادات نامناسب:
- نخوردن غذاهای سخت: خوردن غذاهای بسیار سخت می‌تواند به شکستگی و یا ترک خوردن دندان منجر شود.
- اجتناب از جویدن اشیاء: مانند جویدن ناخن، قلم یا هر چیز دیگری که می‌تواند به دندان‌ها آسیب برساند.
رعایت این نکات می‌تواند به حفظ سلامت دهان و دندان شما کمک کند و از بروز بسیاری از مشکلات و بیماری‌های دهانی جلوگیری کند.
4_ مصرف الکل و دخانیات
توقف مصرف انواع دخانیات و یا کاهش مصرف الکل کمک شایانی به بهداشت دهان و دندان شما می کند که نباید از آن غافل بود. چرا که دخانیات بر ظاهر دهان نیز تأثیر می گذارد و منجر به زرد شدن دندان ها و زبان می شود و همچنین افراد سیگاری از بوی بد دهان رنج می برند.
5_ مراجعه منظم به دندان پزشکی
کارشناسان توصیه می کنند که افراد باید هر 6 ماه یک بار برای معاینه به دندان پزشک مراجعه کنند. دندان پزشک علائم بصری حفره ها، بیماری لثه، سرطان دهان و سایر مسائل مربوط به سلامت دهان را بررسی می کند. در طول معاینه معمول دندان پزشکی، یک متخصص بهداشت دندان ها را تمیز کرده و پلاک هایی که مدت زیادی روی دندان های شما هستند را از بین می برند.
انواع بیماری های دهان و دندان
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان زمانی ایجاد می‌شود که پلاک روی سطح دندان ایجاد می شود و قندهای آزاد (همه قندهای اضافه شده به غذاها، به اضافه قندهای موجود در عسل، شربت‌ها و آب میوه ها) موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها به اسیدهایی تبدیل می شوند که به مرور زمان دندان را از بین می برند. مصرف مداوم قندهای آزاد، عدم استفاده کافی از فلوراید و عدم حذف پلاک با مسواک زدن می تواند منجر به پوسیدگی، درد و گاهی اوقات از دست دادن دندان و عفونت شود.
بیماری پریودنتال (لثه)
بیماری پریودنتال بافت هایی را که هم دندان را احاطه کرده و هم از آن حمایت می کنند، تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری با خونریزی یا تورم لثه (ژنژیویت)، درد و گاهی اوقات بوی بد دهان مشخص می شود. در شکل شدیدتر، لثه می تواند از دندان جدا شده و استخوان نگهدارنده آن باشد و باعث لق شدن و گاهی افتادن دندان ها شود. تخمین زده می شود که بیماری های پریودنتال شدید تقریباً 10 درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می دهد. علت اصلی بیماری پریودنتال، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از تنباکو است.
سرطان دهان
سرطان دهان شامل سرطان های لب، سایر قسمت های دهان و اوروفارنکس است. بروز جهانی سرطان های لب و حفره دهان 4 مورد در هر 100000 نفر برآورد شده است. با این حال، تنوع گسترده ای در سراسر جهان وجود دارد (از هیچ موردی ثبت نشده تا حدود 20 مورد در هر 100000 نفر). سرطان دهان در مردان و در افراد مسن شایع تر است و بر اساس شرایط اجتماعی-اقتصادی به شدت متفاوت است.
مصرف تنباکو و الکل از علل اصلی سرطان دهان هستند. در برخی از کشورهای آسیایی-اقیانوسیه، میزان بروز سرطان دهان در میان سه سرطان برتر قرار دارد. در آمریکای شمالی و اروپا، عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی عامل درصد فزاینده ای از سرطان های دهان در بین جوانان هستند.
نوما
نوما یک بیماری قانقاریای شدید دهان و صورت است. این بیماری بیشتر کودکان 2 تا 6 ساله را تحت تاثیر قرار می دهد که از سوء تغذیه رنج می برند یا مبتلا به بیماری های عفونی می باشند. همچنین کودکانی که در فقر شدید با بهداشت نامناسب دهان و یا با سیستم ایمنی ضعیف زندگی می کنند، را بیشتر درگیر می کند.
نوما بیشتر در صحراهای جنوب آفریقا یافت می شود. می توان تخمین زد که سالانه 140000 مورد جدید نوما ثبت می شود. این بیماری در 90 درصد مواقع کشنده است و بازماندگان از تغییر شکل شدید صورت رنج می برند. آن ها در صحبت کردن و غذا خوردن مشکل دارند و به جراحی و توانبخشی پیچیده نیاز دارند. در جایی که نوما در مراحل اولیه تشخیص داده می شود، پیشرفت آن می تواند به سرعت از طریق بهداشت اولیه، آنتی بیوتیک ها و بهبود تغذیه متوقف شود.
شکاف کام و لب
شکاف لب یا کام بیش از 1 نفر از هر 1000 نوزاد در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. استعداد ژنتیکی یکی از دلایل اصلی این بیماری است. با این حال، تغذیه نامناسب مادر، مصرف تنباکو، الکل و چاقی در دوران بارداری نیز نقش موثری دارند. در محیط های کم درآمد، میزان مرگ و میر بالایی در دوره نوزادی بر اثر این بیماری وجود دارد. اگر شکاف های لب و کام به درستی توسط جراح درمان شود، توانبخشی کامل امکان پذیر است.
بهداشت دهان و دندان نقش مهمی در سلامتی افراد دارد. بیماری های دهان و دندان بسیار زیاد بر سلامتی افراد مختلف در جهان تاثیر گذار هستند و افراد را در طول زندگی تحت تاثیر قرار می دهد. چرا که باعث درد، ناراحتی، بدشکلی و حتی مرگ می شود.