کیست های دندانی اغلب به دلیل داشتن دندان آسیب دیده یا وجود مشکلاتی در لثه ایجاد می شوند. این کیسه های کوچک حاوی مایع گاهی اوقات ممکن است استریل باشند یا ممکن است حاوی مواد عفونی باشند. کیست‌های دندانی را می‌توان در اطراف ریشه دندان‌های از دست رفته یا عفونی، داخل لثه، اطراف دندان عقل نهفته، در سینوس‌های فک بالا یا در استخوان فک یافت.
اگر متوجه تورم های عجیب و غریب در دهان خود و سایر علائمی که مربوط به سلامت دندان خود شدید، در مورد این تغییرات با دندانپزشک خود حتما صحبت کنید. در صورتی که درمان به موقع انجام شود می تواند در تشخیص یک مشکل جدی در مراحل اولیه یا جلوگیری از مشکلات بیشتر دندانی کمک کننده باشد. علت و شدت کیست دندان، مسیر و زمان درمان را تعیین می کند.
تعریف کیست دهانی
کیست دهان مانند یک کیسه پر از مایع است، که مانند یک برآمدگی کوچک در دهان ایجاد می شود. این کیست های دهانی گاهی اوقات به عنوان موکوسل یا کیست مخاطی شناخته می شوند. در بیشتر موارد، کیست های دهان با وجود این که غیر طبیعی هستند، اما ضرر خاصی ندارند.
کیست دندان که به انگلیسی Tooth cyst نامیده می شوند، بیشتر در قسمت داخلی لب‌ها دیده می‌شوند، اما ممکن است کیست‌های دهانی در قسمت داخلی گونه‌ها، زبان، کف دهان و اطراف هر سوراخی در دهان که ممکن است وجود داشته باشد، ایجاد شود.
علل ایجاد برخی از کیست های دهانی
- معمولاً کیست ها در نوک ریشه دندان از بین رفته یا در حال نابودی، شروع به تشکیل می کنند.
- علل ایجاد برخی از این کیست های دهانی به دلیل رشد نامناسب دندانها و برخی دیگر به دلیل رشد غیرطبیعی دندانها هستند.
- کانال ریشه ای که به طور طبیعی یا به هر دلیلی از کار افتاده باشد، نیز می تواند دلیل ایجاد کیست دندان باشد.
- به دلیل یک سندرم ژنتیکی (سندرم گورلین)، در این صورت فرد مبتلا به کیست دندان علائم دیگری نیز خواهد داشت.
کیست ها می توانند در اطراف تاج (و ریشه) دندان های نهفته ایجاد شوند. دندان عقل نهفته از علل شایع تشکیل کیست های دندانی است.
دلایل ابتلا به کیست دندان
کیست‌های دندانی می‌توانند در هر کدام از دندان‌های شما ایجاد شوند و معمولا همه افراد ممکن است که مبتلا به کیست دندانی شوند، با این حال، برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا هستند.
از دلایل ایجاد کیست دندان به وضعیت دندان های فرد می توان اشاره کرد. دیگر دلیل تورم در دهان که به کیست دهانی معروف است، فرد یک مشکلی سلامتی در بدن خود دارد که یکی از علائم آن کیست های دندانی می باشد.
دندان پزشک شما باید در رابطه با دلیل کیست های دندانی شما به طور کامل تحقیق کرده و به شما نتیجه را اعلام کند.
مشکلات کیست های دندانی
کیست های دندانی ممکن است باعث بروز این مشکلات شوند:
- درد و یا تورم به دلیل عفونت
- ضعیف شدن استخوان فک در اثر متورم شدن کیست
- جابجا شدن دندان ها به دلیل رشد کیست
- ایجاد مشکلات تنفسی و خواب
- بروز مشکلات سینوسی
کیست های دندانی بدون علامت می توانند برای ماه ها یا سال ها ناشناخته باقی بمانند.
انواع کیست های دندانی
کیست پری آپیکال (کیست ادنتوژنیک یا کیست رادیکولار)
شایع ترین کیست ادنتوژنیک است و نام های مختلفی از جمله کیست رادیکولار، کیست پریودنتال آپیکال، کیست انتهای ریشه یا کیست دندانی دارد.
مرگ یا نکروز بافت پالپ داخل دندان که ناشی از پوسیدگی دندان یا ضربه است باعث ایجاد این نوع کیست می شود. فرآیند نکروز پالپ باعث التهاب و ترشح سموم در راس یا انتهای نوک ریشه می شود.
معمولاً با درمان ریشه درمان می شود. در صورت موثر نبودن درمان ریشه، از کشیدن دندان استفاده می شود، محل کیست تمیز می شود و با مواد استخوان مصنوعی پر می شود.
روش های سنتی برای درمان کیست های دهانی موثر نیستند، زیرا کیست ها دوباره تشکیل می شوند. برای جلوگیری از این امر باید از پر کردن کانال ریشه رتروگراد طبق مدرن ترین روش های درمانی استفاده شود.
کیست فولیکولی یا کیست دنتیژروس
که بیشتر در ناحیه دندان عقل پایین یا نیش دائمی بالا دیده می شود و در اطراف تاج دندان که رشد نکرده، ایجاد می شود. فشاری که توسط یک دندان در حال رویش روی فولیکول وارد می شود ممکن است باعث ایجاد کیست دنتی ژروس شود. این فشار می تواند جریان خون را مسدود کند و باعث تجمع مایع بین بافت غشای مینا و قسمت تاجی دندان شود. کیست های دنتیژروس معمولاً به سرعت رشد می کنند و در صورت عدم درمان به موقع، گسترش می یابند.
درمان کیست فولکولی
برای درمان کیست فولکولی دندان، کشیدن دندان همراه و جراحی کیست انجام می شود. درمان اغلب موفقیت آمیز است و قبل از عود و گسترش این نوع کیست دهانی پیشنهاد می شود که درمان انجام شود.
تومورهای ادنتوژنیک کراتوسیستیک (KCOTs)
تومورهای ادنتوژنیک کراتوسیستیک بیشتر در ناحیه پشتی فک پایین یافت می شوند و خصوصیات آنها مانند سایر کیست ها است. تشخیص دقیق فقط با تجزیه و تحلیل میکروسکوپی، اشعه ایکس پانورامیک قابل دستیابی است.
دلایل ایجاد کیست های دهانی
تراکم براکتهای دندانی
در برخی از موارد، براکتهای دندانی (استیکرهایی که بر روی دندانها قرار می‌گیرند) می‌توانند باعث ایجاد فشار بر لثه و بافت‌های دهانی شوند که ممکن است منجر به ایجاد کیست‌های دهانی شوند.عفونت لثه‌ها
التهابات مزمن لثه که به عنوان نتیجه بی‌توجهی به بهداشت دهانی و دندانی ایجاد می‌شوند، ممکن است باعث ایجاد کیست در ناحیه لثه‌ها شوند.ترک دندان یا جذور آسیب دیده
ترک‌هایی که در دندانها یا جذور آسیب دیده ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث نفوذ باکتری‌ها به دهانه دندان و ساخت کیست شود.توده‌های متراکم
توده‌های متراکم مانند آسیب دیدگی‌های استخوانی یا آسیب‌های سلول‌های دهانی می‌توانند باعث ایجاد کیست‌های دهانی شوند.تروماها و آسیب‌های دهانی
آسیب‌های فیزیکی یا آسیب‌های ناشی از دندان‌های شکسته ممکن است باعث ایجاد کیست‌های دهانی شوند.انسداد چرخه بینی
اگر یکی از دهان‌های شما (سینوس‌ها) که به بینی متصل است، بسته شود، ممکن است باعث ایجاد کیست شود که به عنوان کیست سینوس شناخته می‌شود.سایر عوامل
عوامل دیگری مانند عفونت‌های قارچی یا ویروسی، نقص‌های تولیدی، تغذیه نامناسب و موارد دیگر می‌توانند باعث ایجاد کیست‌های دهانی شوند. در هر صورت، بهتر است که اگر شما به هر نوع علامت یا علایمی که به احتمال ایجاد کیست دهانی اشاره دارد، توجه کنید، به دندانپزشک خود مراجعه کنید. او می‌تواند با انجام بررسی‌های لازم، تشخیص دقیق این موارد را بدهد و درمان مناسب را تجویز کند.علائم وجود کیست دندان
و نشانه‌های وجود کیست دندان ممکن است بسته به مکان و اندازه کیست، متفاوت باشند. اما برخی از علائم رایج که ممکن است به وجود کیست دندان اشاره داشته باشند، عبارتند از:
درد
درد معمولاً یکی از نشانه‌های اصلی وجود کیست دندان است. این درد ممکن است مداوم یا تند و ناگهانی باشد و معمولاً با تغییرات در فشار و دمای دندان تشدید می‌شود.
تورم
تورم در ناحیه اطراف دندان ممکن است به عنوان نشانه‌ای از وجود یک کیست دندان ظاهر شود. تورم ممکن است باعث احساس فشار و ناراحتی در ناحیه آلوده شود.
انزوا
دندانی که کیست در نزدیکی آن وجود دارد ممکن است احساس انزوایی کند و متمایل به لرزش یا جابجایی باشد.
تغییر در رنگ دندان
در برخی موارد، دندان ممکن است به رنگ تیره‌تری تغییر کند که این نشانه ممکن است به وجود یک کیست دندان اشاره داشته باشد.
تغییرات در رفتار دندان
تغییرات در رفتار دندان مانند حساسیت به فشار یا دما، خروج مایعات غیر عادی از دندان، یا حتی لرزش دندان می‌تواند به نشانه‌های وجود کیست دندان باشد.
به هر حال، اگر احساس می‌کنید که شما یا کسی دیگر نشانه‌های مربوط به کیست دندان را تجربه می‌کنید، بهتر است که به دندانپزشک خود مراجعه کنید. او می‌تواند با انجام بررسی‌های لازم این موضوع را تایید یا رد کند و در صورت لزوم برنامه درمانی مناسب را تجویز کند.
تشخیص وجود کیست دهانی
- بررسی بالینی: در این مرحله، دندانپزشک شما از تاریخچه پزشکی و دهانی شما پرسیده و سپس بررسی کاملی از دهان و ناحیه مورد انتظار (مانند لثه‌ها، دندانها، فک‌ها و بافت‌های اطرافی) انجام می‌دهد. این ارزیابی شامل اندازه، شکل، ترکیب و وضعیت عمومی آن ناحیه است.
- تصویربرداری دیجیتال: استفاده از فناوری‌های تصویربرداری مانند ایکس‌ری دیجیتال، توموگرافی کامپیوتری (CT scan)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا سونوگرافی می‌تواند به دندانپزشک کمک کند تا تصویر دقیق‌تری از ناحیه مورد نظر بدست آورد و وجود کیست را تایید یا رد کند.
- آزمایش‌های بیولوژیکی: در برخی موارد، نمونه‌های بافتی از ناحیه مشکوک به وجود کیست جمع‌آوری شده و برای بررسی‌های آزمایشگاهی ارسال می‌شوند. این آزمایش‌ها شامل بیوپسی (برداشتن نمونه بافت)، تحلیل سلولی و باکتریایی، و آزمایش‌های شیمیایی است.
- در نظر گرفتن علائم و علل مرتبط: دندانپزشک شما ممکن است به علائم و نشانه‌های دیگری که ممکن است باعث ایجاد کیست شده باشند، توجه کند. به عنوان مثال، تاریخچه درد، تورم، تغییرات در رنگ یا شکل دهان و دندانها، و غیره.
راه های درمان کیست دندان
دو راه برای درمان کیست دندان وجود دارد:
-
جراحی
برای از بین بردن انواع کیست ها یا تومورها.
-
درمان ریشه
اگر کیست با کانال ریشه عفونی همراه باشد، این درمان همراه با جراحی انجام می شود.
برداشتن کیست دندان با جراحی
مرحله 1: تشخیص
کیست‌های دندانی معمولاً در طی معاینه معمولی که شامل عکس‌برداری با اشعه ایکس است، تشخیص و برداشت می‌شوند. دندانپزشک شما ممکن است یک اسکن CBCT سه بعدی را برای شما تجویز کند که اطلاعات بیشتری در مورد کیست و ارتباط آن با دندان های اطراف و سایر ساختارها (اعصاب، سینوس ها) در استخوان داشته باشد.
مرحله 2: آماده سازی قبل از جراحی
چند روز قبل از جراجی، پولیش کامل انجام می شود. یک پروبیوتیک خوراکی نیز برای افزایش تعداد باکتری‌های مفید در بزاق داده می‌شود تا بهبودی هموار شود. اگر نیاز به درمان ریشه دارید، این کار قبل از جراحی انجام خواهد شد.
مرحله 3: برداشتن کیست دندان
کیست توسط جراح دهان از طریق مجرایی در استخوان فک تحت بی حسی موضعی برداشته می شود. همچنین می توانید با انتخاب خودتان و تشخیص دندانپزشکتان، در طول جراحی، شما را بیهوش کنند.
این امکان وجود دارد که دندانی درون کیست دندان جاسازی شده باشد، در این صورت احتمال کشیدن آن دندان نیز وجود دارد. همچنین ممکن است برای پر کردن فضای خالی باقی مانده پس از برداشتن کیست، مواد پیوند استخوان قرار داده شود. سپس لثه را بخیه می زنند.
درمان کیست دهان در خانه
بهترین راه برای درمان کیست دهان در خانه، توجه نکردن به آن و رعایت بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن بعد از هر وعده غذایی و استفاده از نخ دندان حداقل یک بار در شب است. این کیست ها در صورتی که باعث آزار شما نشوند و قابل تحمل باشند، بدون خطر خود به خود از بین رفته و هیچ عارضه جدی ایجاد نمی کنند.
توصیه می شود که سعی نکنید خودتان کیست را از بین برده و آن را خالی کنید، این کار می تواند منجر به ایجاد آسیب های ناخواسته یا حتی عفونت جدی شود.
چگونه می توانم از تشکیل کیست دندان جلوگیری کنم؟
نکته مهم در پیشگیری از ایجاد کیست دهانی کیست دندانی جدا شده از دهان را می توان به آزمایشگاه آسیب شناسی فرستاد، تا نوع آن زیر میکروسکوپ شناسایی شود. این امر برای شناسایی انواع دیگر تومورهایی که ممکن است شبیه کیست باشند، مهم است.
ممکن است به ندرت در کنار دندانها در اثر عوامل مختلف کیست ایجاد می شود. اگر دندان عصب کشی شده باشد (در اثر عفونت یا ضربه)، باید به طور حرفه ای درمان شود تا از تبدیل شدن آن به منبع عفونت در لثه جلوگیری شود. در این صورت، بافت های کنار ریشه نباید برای تشکیل کیست (یا آبسه) تحریک شوند. به همین دلیل است که مراجعه منظم به دندانپزشکی بسیار مهم است.
گاهی اوقات ممکن است شما یک دندان پنهان داشته باشید که از لثه خارج نشده باشد. توموگرافی کامپیوتری سه بعدی i-CAT برای امکان بررسی وضعیت سلامت دندان برای چنین مواردی توصیه می شود. این می تواند به شناسایی کیست ها در زمانی که کوچک هستند کمک کند ویا با حذف نقطه شروع بالقوه تشکیل، از تشکیل کیست ها جلوگیری کند.