بهتر است قبل از اینکه برای استفاده و ساخت دندان مصنوعی اقدام کنید در ارتباط با آن اطلاعاتی را کسب کنید. گزینه های مختلف درمانی برای توضیح وجود دارد که دندانپزشک با توجه به شرایط هر فرد به شما توضیح می دهد.
اطلاعات مورد نیاز در مراحل ساخت دندان مصنوعی
در طول مشاوره، از شما کامل و گسترده برای تعیین هرگونه ناهنجاری سوالاتی پرسیده می‌شود. این سوالات و اطلاعات مورد درخواست شامل:
- ارزیابی بافت و استخوان.
- بررسی ثبات، یکپارچگی ساختاری دندانهای شما.
- بررسی وضعیت بهداشت دهان و دندان شما.
- اطلاعات به روز از تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی شما.
دندان مصنوعی نوعی پروتز دندان است. زمان ساخت دندان مصنوعی هنگامی است که یک یا چند دندان بر اثر پوسیدگی، شکستگی و یا هر عامل دیگری از بین بروند، برای پر کردن جای خالی آن ها از پروتزهای مصنوعی استفاده می شود. این ها در واقع مهم ترین و پرکاربردترین جایگزین های دندان از دست رفته هستند که در این مقاله به طور کامل توضیحاتی ارائه شده است.
مراحل ساخت دندان مصنوعی
در این مرحله بیمار، توسط دکتر ویزیت می شود و توسط استاد قالب گیری اولیه جهت بررسی و دیدن نقاط آناتومیک بر روی فک بیمار و در نهایت ارایه و تصمیم گیری بهترین طرح درمان انجام خواهد شد.
قالب گیری اصلی
در این مرحله از روش های ساخت, قالب به محل ساخت (لابراتوار) جهت ساخت قالب با گچ های وارداتی و دستگاه های خاص و تهیه ی قالب مستحکم که تغییرات ابعادی نداشته باشد ارسال می شود تا قالب توسط تکنسین های مجرب و استاد با دقت بررسی شود که خطایی نداشته باشد در واقع این مرحله بسیار مهم و حیاتی است زیرا قالب باید با دقت و منطبق با نسخه بیمار تهیه شود.
اندازه گیری (VD: vertical dimension)
این مرحله بسیار حساس است که در مطب انجام می گیرد و چنانچه توسط تکنسین های مجرب و حرفه ای انجام نشود سبب ایجاد آسیب های جبران ناپذیری خواهد شد که این خطاها عبارت اند از :
الف) خطای ارتفاع کم و عوارض جبران ناپذیر آن شامل :
- شنوایی بیمار به تدریج کم خواهد شد
- باعث جمع شدگی فک و افتادگی صورت و نازیبا شدن چهره خواهد شد وهم چنین چروکیدگی و زخم در کنج لب های بیمار ایجاد می گردد.
- کاهش قدرت جوندگی بیمار: این عارضه بدین معناست که بیمار باید زمان بیشتری را صرف جویدن و آسیاب کردن مواد غذایی کند که این امر سبب خستگی فک و عضلات درگیر در عمل جویدن می شود که این مسئله نهایتا منجر به عدم رضایت بیمار و عدم پذیرش پروتز در دهان بیمار می شود.
ب) خطای ارتفاع زیاد و عوارض جبران ناپذیر ان شامل :
- شدید ترین و مخرب ترین لطمه ی این خطا وارد کردن آسیب جدی به مفصل گیجگاهی (TMJ: temporar mandibular joint) است که در اثر ساخت دندان مصنوعی توسط افراد غیر حرفه ای در اندازه گیری اشتباه ارتفاع ایجاد می شود.
- باعث افزایش قدرت جوندگی مخرب بیمار می گردد که باعث می شود زخم های بسیار دردناک در فک بالا و پایین ایجاد شود.
- عارضه ی دیگر این خطا عبارت است از کشیدگی بیش از حد عضلات صورت بیمار که باعث می شود تحت فشار شدید قراربگیرد و بنابه تجربه و گفته بیماران عدم توانایی در داخل بردن قاشق غذا خوری به دهان و جویدن.
پس از پایان مرحله اندازه گیری ارتفاع بیمار، سایز دندان مصنوعی با توجه به ارتفاع، فرم صورت بیمار، جنسیت، سن، رنگ پوست و تا حدودی سلیقه ی بیمار و تایید مرکز مشخص می شود.
چیدمان دندان های مصنوعی
با توجه به VD بیمار در لابراتوار قالب ها در دستگاهی به نام آرتیکولاتور (دهان مصنوعی شبیه سازی شده) بسته می شود تا توسط تکنسین مجرب دندان ها با دقت کامل یکی پس از دیگری چیده خواهد شد در این مرحله اگر عکس بیمار در دوران جوانی در حالت لبخند به لابراتوار ارسال گردد کمک شایانی به دندانساز خواهد نمود که عکس (پرتره) ارائه شده سبب رضایت بیمار در نهایت پایان کار خواهد شد.
امتحان چیدمان
دندانهای چیده شده روی آرتیکولاتور از لابراتوار به مطب ارسال می گردد و در کلینیک در داخل دهان بیمار قرار داده خواهد شد و توضیحات کامل به بیمار ارائه می شود که شامل محدودیت ها در انتخاب سایز و رنگ به رویت بیمار می رسد. در مرحله ی آخر چیدمان نظر بیمار تا حد امکان لحاظ خواهد گردید مگر اینکه محدودیت داشته باشیم زیرا خارج شدن از استاندارد ها و اصول درمان باعث لطمه های جبران ناپذیری به بیمار می گردد.
تحویل پروتز به بیمار (مرحله پایانی)
در این مرحله در کلینیک پروتز ساخته شده به بیمار تحویل داده خواهد شد اما نکته ی قابل توجه که سبب تمایز ما با دیگر مراکز شده است، این است که پروتز قبل از تحویل در دهان بیمار قرار خواهد گرفت و با دقت و حساسیت بالا بررسی نهایی که شامل :
- بالانس دقیق
- چک کردن گیر پروتز و اطمینان از عدم لقی و شل بودن پروتز که توسط متخصصین مجرب ما انجام خواهد شد.
- بیمار نبایستی پس از قرار دادن پروتز در دهان درد شدید داشته باشد.
بدین منظور ما به بیماران خود از قبل توصیه می کنیم که در روز تحویل با خود مواد غذایی همچون گردو، سیب، نان و کشمش و … جهت کسب اطمینان در جویدن به همراه داشته باشند.
انواع دندان مصنوعی
به طور کلی ما دو دسته پروتز مصنوعی برای جایگزین کردن دندان ها داریم. آن ها یا ثابت هستند یا متحرک که البته هر کدام از این دو دسته نیز امکان دارد زیر دسته هایی داشته باشند.
پروتز دندان مصنوعی کامل
بیشتر افراد به علت کهولت سن و یا برخی بیماری ها بیشتر دندان های خود را از دست می دهند. چنانچه تقریبا تمام دندان ها از دست رفته باشد برای جایگزین کردن آن ها از پروتز دندان مصنوعی کامل استفاده می گردد. این پروتزها یا متحرک هستند یا ثابت.
کاملِ متحرک
به این پروتزها در اصطلاح دست دندان گفته می شود. یک ست کامل از دندان ها با پایه لثه ای که روی قوس فکی قرار میگیرند. آن ها کاملا متحرک هستند و خودتان می توانید هر زمان که بخواهید آن ها را بردارید و دوباره استفاده کنید. اگر تمام دندان های فک بالا را از دست داده باشید و هنوز در فک پایین دندان داشته باشید می توانید تنها برای فک بالا دندان متحرک سفارش دهید اینگونه شما تنها نیم دست دندان را دارید ولی چنانچه در هر دو فک دندانی نداشته باشید شما یک دست کامل دندان مصنوعی فک بالا و پایین خواهید داشت.
یادگیری نحوه استفاده از پروتز کامل متحرک
پروتز دندان مصنوعی پارسیل یا تکه ای
هنگامی که افراد تمام دندان های خود را از دست نداده و هنوز تعدادی از آن ها را در قوس فکی داشته باشند، به جای استفاده از پروتز کامل، از دندان مصنوعی پارسیل یا تکه ای استفاده می نمایند. پارسیل به معنی ناکامل می باشد و می تواند تا 20 دندان از دست رفته را پوشش داده و جایگزین نماید. در ادامه با انواع دندان مصنوعی پارسیل آشنا خواهید شد.
پارسیل اکریلیکی
پروتز پارسیل اکریلیک از رایج ترین انواع دندان مصنوعی تکه ای می باشد. بخش پایه یا همان لثه این پروتز از جنس اکریلیک می باشد. آکریلیک نوع ماده پلیمری است که قوامی جامد دارد و نسبتا سخت می باشد ولی نه به آن اندازه که سبب ناراحتی لثه گردد.
کاملِ ثابت
به علت ارزان بودن و سهولت استفاده، بیشتر افراد ترجیح می دهند که از پروتز کامل استفاده نمایند. ولی چنانچه شما شخصی هستید که با پرداخت هزینه بالا مشکل ندارید دندان مصنوعی ثابت برایتان گزینه بهتری است. این در حقیقت پروتزی است که به طور کامل روی قوس فکی شما قرار گرفته و دیگر تکان نمی خورد یا نمی‌لغزد. صحبت کردن با آن راحت است و به راحتی می توانید با آن غذا بجوید. تقریبا بهترین جایگزین تمام دندان های از دست رفته می باشد.
پروتز دندان مصنوعی ثابت برای اینکه ثابت گردد به چسب یا چیزی مشابه با چسب نیازی ندارد بلکه به ایمپلنت نیاز دارد. ابتدا چند ایمپلنت دندان در چند جای گوناگون قوس فکی کاشته می شود و سپس پروتز که به آن اوردنچر گفته می شود را روی ایمپلنت ها سوار می کنند. با این کار پروتز دیگر تکان نمی خورد و هر زمان که خودتان بخواهید پروتز را بردارید، به راحتی و تنها با مقداری وارد کردن فشار آن را بر می دارید.
پارسیل پایه فلزی
یکی از قدیمی ترین انواع دندان مصنوعی، پروتزهای پایه فلزی هستند. پایه این پروتزها ترکیبی از آلیاژ فلزی و آکریلیک می باشد. آلیاژ اغلب از جنس کروم و کبالت می باشد. به همین این پروتزها در ایران با نام دندان مصنوعی کروم و کبالت نیز شناخته می شود.
گیره این پروتزها نیز فلزی می باشد و به اطراف دندان های خلفی گیر می کند. اغلب پارسیل کروم و کبالت مناسبِ افرادی می باشد که دندان های آسیاب خود را از دست داده اند. از آنجا که شکل و فرم فلزی این پروتزها چندان زیبا به نظر نمی رسد امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند و به جای آن ها بیشتر از پروتزهای تکه ای فلکسی یا همان ژله ای استفاده می گردد.
پارسیل ژله ای یا فلکسی
تقریبا محبوب ترین شکل دندان های مصنوعی، دندان های پارسیل ژله ای هستند. پایه یا بخش لثه این پروتز ها به جای اینکه از آکریلیک ساخته شود، از مواد انعطاف و نرمی تولید می شود. این مواد باعث می شوند که هم لثه راحتی بیشتری داشته باشد و هم احتمال شکستگی پروتز کاهش پیدا کند. کسانی که یک یا بیش از یک دندان خود را از دست داده اند می توانند با دندان مصنوعی ژله ای یا فلکسی جای آن ها را پر کنند. با این حال چنانچه شما شخصی هستید که تمام دندان های خود را از دست داده اید نمی توانید این پروتزها را داشته باشید زیرا به علت انعطاف پذیری بالا و گیر نامناسب تمام دندان ها، امکان فیکس شدن آن ها روی لثه کم است
جمع بندی
همیشه قبل از خواب، دندانهای مصنوعی خود را بردارید تا از آسیب رساندن به آن‌ها و از بین بردن لثه های خود جلوگیری کرده و کمی نیز به لثه های خود استراحت دهید. پروتزهای خود را کاملاً در آب گرم نه داغ، قرار دهید تا از خشک شدن و بد شکل شدن آن‌ها جلوگیری شود. فقط در صورتی که پروتزهای شما اجزای فلزی ندارند، از محلول های نگهداری دندان استفاده کنید زیرا محلول باعث لکه دار شدن فلز می‌شود.